W poszukiwaniu wolności i sensu istnienia

Arthur Penn to twórca filmów, które przeszły do legendy kina (m.in. „Bonnie i Clyde”). Reżyser był trzykrotnie nominowany do Oscara za reżyserię filmów: „Cudotwórczyni” (1962), „Bonnie i Clyde” (1967), „Restauracja Alicji” (1969). Jego twórczość wywarła ogromny wpływ na kinematografię amerykańską. W latach 60. i 70. XX wieku przewodził nowej generacji reżyserów, do której należeli m.in. Sidney Lumet, Sidney Lumet i Sam Peckinpah. Właśnie ten reżyser-legenda stał się głównym bohaterem książki, której autorką jest kępnianka – Małgorzata Pośpiech, dziennikarka, pisarka, tłumaczka, fotografik, reżyser filmów dokumentalnych i eksperymentalnych. Tekst, który dzisiaj prezentujemy nosi tytuł „Arthur Penn – rozmowy (1992-1995)”

Małgorzata Pośpiech jest absolwentką Liceum Ogólnokształcącego im. mjra H. Sucharskiego w Kępnie. Obecnie mieszka w Nowym Jorku. Dotąd – o czym informuje notka biograficzna na okładce omawianego tekstu - opublikowała ponad 300 artykułów, recenzji, esejów, wywiadów, współpracowała m.in. z czasopismami: „Odra”, „Kino”, „Film”, „Polityka” i „Arkusz”. Jest również autorką filmów dokumentalnych (np. „Arthur Penn”, „Pokolenie”) pokazywanych w nowojorskich galeriach. Przeprowadziła ponad siedemdziesiąt wywiadów ze świadkami i uczestnikami wydarzeń II wojny światowej, tworząc archiwum Stowarzyszenia Weteranów Polskich w Nowym Jorku. Publikuje artykuły o tematyce filmowej w prasie polskiej. Autorka monografii Arthura Penna.

Publikacja „Arthur Penn – rozmowy (1992-1995)” składa się z trzech rozdziałów. We wstępie, który nosi tytuł „W poszukiwaniu wolności i sensu istnienia – filmowa podróż Kapitana Ameryki i jego przyjaciół” autorka dokonuje krótkiej charakterystyki kina amerykańskiego, które w latach 60. XX wieku, kiedy upadek Hollywood stał się oczywisty, przeszło swoistą rewolucję. Jej wyznacznikami stało się poszukiwanie nowych obszarów artystycznego wyrazu, zarówno na gruncie treści jak i formy. –Nowa Fala w amerykańskim kinie nie powstała w próżni – pisze we wstępie Małgorzata Pośpiech. Na jej istnienie złożyło się wiele czynników. Wyrosła z polityczno-społecznego wrzenia lat sześćdziesiątych, które wyraziło się w sztuce, przede wszystkim sztuce popularnej. Genezy nowej formuły filmowej autorka upatruje między innymi w upadku Hollywood, upadku dokonanego przez rozwój telewizji, czy też w zmianie pokoleniowej, która to sprawiła, że do głosu doszli filmowcy urodzeni około 1920 roku. Przełomową data tych zmian okazał się 1969 rok. –W tym roku – podkreśla autorka – powstał film uważany za najważniejszy dla całej dekady i będący symbolem: „Swobodny jeździec” w reżyserii Dennisa Hoppera z Peterem Fondą w roli Kapitana Ameryki i Hopperem w roli towarzysza Billy`ego. Wstęp przybliża klimat czasów, w którym przyszło stawiać swoje pierwsze reżyserskie kroki Arthurowi Penn.

Drugi rozdział stanowi właściwą część publikacji, wyraźnie odzwierciedla tytuł książki. Jest zatem rozmową, którą prowadzi autorka z twórcą filmu „Bonnie i Clyde”. Toczona na łamach książki dyskusja dotyczy różnych zagadnień, które w ostateczności obejmują obszerny okres życia rozmówcy. Arthur Penn inspirowany trafnymi pytaniami wspomina różne okresy swojego życia, np. czasy pobytu w wojsku, pierwsze kontakty z teatrem, okres studiów w powojennej Europie, pracę w nowojorskiej telewizji, początki narodzin nowej pasji, którą stał się film. Dzięki rozmowie czytelnik pozna kulisy powstawania poszczególnych filmów, np. nagradzanej kilka razy „Cudotwórczyni” czy „Obławy”, która jak stwierdził reżyser okazała się dla niego osobiście kolejnym rozczarowaniem. Następnie wyjaśnia czytelnikowi, dlaczego tak odbiera pojawienie się tego filmu. Ciekawym fragmentem tej części są zagadnienia związane z siłą przemocy, która często dominuje w filmach Arthura Penna. –Ameryka to kraj przemocy - stwierdza nie bez kozery reżyser – a jego historia to historia przemocy. Niestety, choć trudno mi to mówić… Interesujące okazują się też refleksje na temat buntu. –Bunt w takiej czy innej formie, z użyciem przemocy czy nie, jest niezbędny, konieczny dla zmian – konkluduje reżyser. Z rozmowy dowiadujemy się też, co jest najważniejsze dla Penna w tzw. medium filmowym (Film jest to medium, które jest poezją samą w sobie), jaka jest jego wizja sztuki filmowej w ogóle czy też o technice robienia filmów. Drugi rozdział publikacji jest inspirujący i ciekawy.

Publikację kończy „Nota biograficzna”, czyli krótka informacja o życiu i twórczości bohatera książki. Część tę kończą znamienne słowa – podsumowujące jak gdyby całość rozważań na temat twórcy „Restauracji Alicji” - które niosą następujący wniosek: Historia jego twórczości (Arthura Penna – przypis autorki) to kilkadziesiąt lat historii amerykańskiego filmu.

Książka autorstwa Małgorzaty Pośpiech zatytułowana „Arthur Penn – rozmowy (1992-1995)” próbuje odpowiedzieć na ważne pytania dotyczące określonego okresu w historii amerykańskiego kina: Jaka była Nowa Fala? Jakie było to kino młodzieńczego buntu, przekory, niezgody i niepokoju, seksu i narkotyków? Czy tylko dzisiejsi pięćdziesięciolatkowie, ówczesna wierna publiczność, westchną za utraconą niewinnością młodości? Zachęcając do lektury obecnej już od sierpnia 2011 roku na rynku wydawniczym publikacji, warto powtórzyć za autorką tekstu: (…) kino to broni się samo. Magią legendarnych tytułów przynoszących dramatyczny zapis rzeczywistości amerykańskiej tamtego okresu, świeżością i ostrością spojrzenia, buntowniczym pytaniem i protestem rzucanym w twarz światu. O tym czy na pewno tak się dzieje, przekona się ten czytelnik, który zgłębi za pośrednictwem polecanej publikacji życie i twórczość reżysera, bohatera tekstu „Arthur Penn – rozmowy (1992-1995)”.